صفر تا صد لجستیک بندری؛ کلید طلایی مدیریت زنجیره تامین

بندر، کلید تجارت جهانی شناخته شده است. حمل‌ونقل دریایی مهم‌ترین نقش را در تجارت بین‌المللی ایفا می‌کند و ایفای این نقش‌ موثر در تجارت بین‌المللی، مستلزم وجود بنادر کارآمد و مجهز است. این بنادر باید الزامات متعددی از دیدگاه سودآوری، سرعت، ایمنی و محیط‌زیست فراهم کنند. با توجه‌ به اهمیت این موضوع، در مقاله حاضر به لجستیک بندری (Port logistics) می‌پردازیم که شامل برنامه‌ریزی، مدیریت، بهره‌برداری و کنترل جریان‌های مواد و جریان‌های اطلاعاتی در داخل و خارج از منطقه بندر است. 
لجستیک بندری همچنین به عملیات و فرایندهای مربوط به جابه‌جایی و مدیریت کالاها در بندر اشاره دارد که فعالیت‌هایی مانند بارگیری، تخلیه، انبارداری و حمل‌ونقل به تأسیسات بندری را دربر می‌گیرد.

لجستیک بندری چیست

لجستیک بندری به مدیریت آن دسته از فرایند زنجیره تامین اشاره دارد که در بنادر رخ می‌دهد؛ از جمله حمل‌ونقل، ذخیره‌سازی و جابه‌جایی محموله. این عملکرد حیاتی از یک طرف تضمین می‌کند که کالاها به‌طور مؤثر از کشتی‌ها به مراکز توزیع منتقل ‌شود و ازطرف دیگر، تحویل به‌موقع را تسهیل می‌کند و سطح موجودی را بهینه می‌سازد. با ساده‌سازی عملیات بندری، کسب‌وکارها می‌توانند هزینه‌ها را کاهش و کیفیت خدمات را افزایش دهند که عملیات را به یک جزء حیاتی از مدیریت موثر لجستیک، به‌ویژه در صنایعی مانند انبارداری و توزیع، تبدیل می‌کند.

لجستیک بندری برای تسهیل تجارت بین‌المللی و اطمینان از جابه‌جایی روان کالاها بین کشورها ضروری است. فواید عملیات کارآمد بندری:

• کاهش زمان حمل‌ونقل
• کاهش هزینه‌های عملیاتی
• بهبود نتیجه ارائه خدمات به مشتریان

به‌عنوان‌مثال، یک شرکت حمل‌ونقل که لجستیک بندری خود را بهینه می‌کند، می‌تواند فرایند تخلیه را تسریع کند و اطمینان حاصل کند که کالاها به‌سرعت به مراکز توزیع منتقل می‌شود. این کارایی علاوه‌بر افزایش رضایت مشتری، توانایی شرکت در پاسخگویی سریع به تقاضای بازار را نیز بهبود می‌بخشد.

لجستیک بندری چگونه کار می‌کند؟

لجستیک بندری مبتنی بر توالی مراحل به‌هم‌پیوسته‌ای است که برای تضمین جابه‌جایی کارآمد و ایمن کالاها از طریق بنادر، طراحی شده‌ است. از ورود کشتی تا تحویل در مقصد نهایی، هر مرحله نقش مهمی در برآورده‌کردن خواسته‌های تجارت جهانی و نیازهای خاص انواع مختلف محموله ایفا می‌کند. به‌اختصار این مراحل به شرح زیر است:

1- ورود و تخلیه کشتی

این فرایند با ورود کشتی به بندر آغاز می‌شود؛ جایی که کالاها با استفاده از تجهیزات تخصصی مانند جرثقیل تخلیه می‌شود. پس از تخلیه، هر محموله بسته به ماهیت، وضعیت گمرکی و الزامات نظارتی خاص، مسیرهای مختلفی را طی می‌کند. این هماهنگی در تخلیه، اولین گام عملیاتی در سیستم لجستیک بندری محسوب می‌شود.

2- نگهداری در انبارهای موقت

پس از تخلیه و بازرسی‌های اولیه، کالاهایی که برای حمل‌ونقل فوری در نظر گرفته نشده‌ است، به‌طور موقت ذخیره می‌شود. این ذخیره‌سازی می‌تواند در منطقه اولیه، داخل بندر، یا در مناطق ثانویه، خارج از محدوده گمرکی انجام شود تا به ‌گیرنده تحویل شود. انبارداری هوشمند یکی از ارکان اصلی برای موفقیت در فرآیند لجستیک بندری است. پیشنهاد می‌کنیم حتما مقاله انبارداری هوشمند را در مجله پی‌بار مطالعه کنید.

ساختار لجستیک بندری

برای درک بهتر این ساختار، تجزیه‌وتحلیل سه مؤلفه اصلی مهم است:

• مجتمع ثابت
• مدیریت
• عملیات لجستیک بندری

مجتمع ثابت

به زیرساخت‌های فیزیکی مورد نیاز برای جابه‌جایی کالاها از جمله اسکله‌ها، پایانه‌های بار، انبارها، جرثقیل‌ها و سایر تجهیزات مورد نیاز برای اطمینان از تخلیه و بارگیری کشتی‌ها اشاره دارد. در واقع کیفیت این زیرساخت‌ها، ظرفیت عملیاتی لجستیک بندری را تعیین می‌کند.
علاوه‌براین، مجتمع ثابت می‌تواند دارای انبارهایی برای انواع مختلف محموله مانند بذر، مواد غذایی یخچالی یا منجمد نیز باشد.

مدیریت

مدیریت لجستیک بندری شامل برنامه‌ریزی استراتژیک فعالیت‌های بندری است؛ یعنی هماهنگی بین اپراتورهای مختلف، مقامات بندری، شرکت‌های حمل‌ونقل و شرکت‌های خدمات لجستیکی. البته اموری چون مدیریت کارآمد فضای بندر، تخصیص منابع و برنامه‌ریزی فعالیت‌ها برای اطمینان از جریان بدون وقفه عملیات نیز بسیار ضروری است.
علاوه‌براین مدیریت باید از رعایت مقررات بین‌المللی و محلی مانند استانداردهای بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست نیز اطمینان حاصل کند.

عملیات

عملیات لجستیک بندری شامل جابه‌جایی فیزیکی کالاهاست که توسط متخصصان آموزش‌دیده با استفاده از تجهیزاتی مانند جرثقیل، کامیون و غیره انجام می‌شود.
بهره‌وری عملیاتی برای کاهش زمان انتظار کشتی و بهینه‌سازی استفاده از امکانات بندری بسیار مهم است.
این عملیات همچنین شامل فعالیت‌های مربوط به ایمنی کالاها و کارگران، بررسی اسناد و بازرسی محموله به‌ویژه در بنادر پرترافیک است.

اهمیت لجستیک بندری

لجستیک بندری نقطه مرکزی در حمل‌ونقل بین‌المللی کالاها و خدمات است. بنادر قطب‌های اصلی تلاقی شیوه‌های مختلف حمل‌ونقل (دریایی، زمینی، هوایی) و مدیریت جریان کالا هستند. مدیریت موثر لجستیک بندری هزینه‌ها را کاهش و کارایی عملیاتی را افزایش می‌دهد و رضایت مشتری را تضمین می‌کند.

لجستیک بندری در زنجیره تامین

لجستیک بندری نقش حیاتی در زنجیره‌های تأمین جهانی ایفا می‌کند؛ درواقع مدیریت موثر لجستیک بندری با اطمینان از حمل‌ونقل کارآمد و به‌موقع محصولات، به عملکرد روان زنجیره تأمین کمک می‌کند.

نقش لجستیک بندری در ادغام زنجیره تامین

ادغام زنجیره تأمین به عملکرد هماهنگ فرایندها و عملیات مختلف اشاره دارد. لجستیک بندری به‌عنوان بخش حیاتی زنجیره تأمین، نقش مهمی در دستیابی به این ادغام ایفا می‌کند. مدیریت کارآمد لجستیک در بنادر، ضامن عملکرد هماهنگ با سایر بخش‌های زنجیره تأمین است.

مزایای ادغام

• کاهش هزینه: ادغام، تکرارها و هزینه‌های غیرضروری را کاهش می‌دهد.
• افزایش کارایی: ادغام فرایندها، سرعت عملیات و همچنین کارایی را افزایش می‌دهد.
• بهبود فرایندهای تصمیم‌گیری: زنجیره‌های تامین یکپارچه، تصمیم‌گیری سریع‌تر و دقیق‌تر را ممکن می‌سازند.
• رضایت مشتری: تحویل سریع‌تر و مطمئن‌تر، رضایت مشتری را افزایش می‌دهد.

چالش‌های لجستیک بندری

با توجه به نقش‌محوری بنادر در تجارت جهانی، ناگفته پیداست که  آنها با چالش‌های متعددی نیز روبرو هستند. شناخت دقیق این موانع برای بهبود فرایندهای لجستیک بندری ضروری است. مشکلات زیرساختی مانند تأسیسات قدیمی و ظرفیت محدود می‌تواند منجر به ایجاد تنگناها و تأخیرها شود. علاوه‌براین، تجارت جهانی دائماً در حال افزایش است و بر زیرساخت‌های موجود فشار وارد می‌کند.
چالش‌های دیگر شامل مواردی چون نگرانی‌های ایمنی، مقررات زیست‌محیطی و لزوم سازگاری با تغییرات فناوری است. برای غلبه بر این چالش‌ها، بنادر به نوآوری‌ها و فناوری‌های مختلفی روی آورده‌اند. اتوماسیون عملیات بندری، به‌عنوان‌مثال از طریق استفاده از جرثقیل‌ها و وسایل نقلیه خودران، می‌تواند کارایی را افزایش و میزان خطا را کاهش دهد. انتظار می‌رود به‌زودی اکثر بنادر بزرگ کانتینری در سراسر جهان به سیستم‌های کاملاً خودکار متکی باشند. دیجیتالی‌شدن و استفاده از کلان‌داده‌ها، برنامه‌ریزی و کنترل بهتر لجستیک بندری را امکان‌پذیر می‌کند. علاوه‌براین، بسیاری از بنادر برای برآوردن نیازهای روزافزون، در حال سرمایه‌گذاری در گسترش زیرساخت‌های خود هستند.

جمع‌بندی نهایی

همان‌طور که اشاره شد لجستیک بندری ستون اساسی تجارت جهانی است و نقش حیاتی در حمل‌ونقل کالا در سراسر جهان ایفا می‌کند. بنادر نقاط مرکزی انتقال کالا هستند و نقش حیاتی در زنجیره‌های تأمین بین‌المللی دارند. با وجود چالش‌های متعدد، بنادر به‌طور مداوم در تلاش‌اند تا اثربخشی خود را افزایش دهند و با پیاده‌سازی راه‌حل‌های پایدارتر، بتوانند همچنان نقش‌محوری خود را در تجارت جهانی ایفا کنند.
با لجستیک ساختارمند، می‌توان جابه‌جایی کالا را بهینه کرد، ضایعات را کاهش داد و رقابت‌پذیری در بازار را بهبود بخشید. مدیریت موثر در بنادر و ادغام عملیات با زنجیره تأمین، هزینه‌ها را کاهش و کارایی را افزایش می‌دهد و به ایجاد مزیت رقابتی کمک می‌کند. از همین‌روست که کسب‌وکارها می‌بایست این ادغام را به‌عنوان یک اولویت استراتژیک ببینند و برای بهبود مستمر آن تلاش کنند.