تلماتیک چیست؟ بررسی کاربرد آن در مدیریت ناوگان و حمل‌ونقل

تلگراف، تلفن و حالا تلماتیک! در نگاه اول خیلی مرتبط به نظر نمی‌رسند؛ اما بخش اول تمام این فناوری‌ها یکی است. (البته واژه‌های تله‌پاتی، تله‌‌ویزیون و حتی تله‌کابین و بسیاری دیگر هم این بخش مشترک را دارند! ولی ما اینجا به بررسی فناوری‌ها بسنده می‌کنیم.) برای آشنایی با این فناوری، ابتدا نگاهی به معنای خود واژه می‌اندازیم:
اصطلاح تلماتیک ترجمه‌ای از کلمه فرانسوی télématique است که اولین‌بار توسط سیمون نورا و آلن مینک در گزارشی به دولت فرانسه در سال ۱۹۷۸ در مورد کامپیوتری شدن جامعه ابداع شد. این کلمه به انتقال اطلاعات از طریق ارتباطات از راه دور اشاره داشت و ترکیبی از کلمات فرانسوی télécommunications ("ارتباطات از راه دور") و informatique ("علوم رایانه") بود؛ راهی برای به‌اشتراک گذاشتن داده‌ها و تجزیه و تحلیل، برای انتقال از راه دور.

کاربرد واژه تلماتیک

معنای گسترده و اولیه تلماتیک هنوز در زمینه‌های دانشگاهی استفاده می‌شود، اما در تجارت عموماً به معنای تلماتیک خودرو است. تلماتیک ارتباط نزدیکی با مفهوم تله‌متری دارد و تا حد زیادی براساس آن ساخته شده است؛ درحالی‌که تله‌متری به‌طور خاص به اندازه‌گیری و انتقال از راه دور داده‌ها اشاره دارد (که در زمینه‌هایی مانند هوافضا، هواشناسی، پزشکی و دفاع استفاده می‌شود). در کاربرد مدرن، اصطلاح تلماتیک عمدتاً در زمینه‌های تجاری به‌کار می‌رود و کاربردهای غالب آن در حوزه‌های خودرویی، شخصی و دارایی‌ها است.

تعریف فنی تلماتیک

تلماتیک یک فناوری بین‌رشته‌ای شامل موارد زیر است:

• مخابرات، فناوری‌های خودرویی(حمل‌ونقل جاده‌ای، ایمنی جاده‌ای و غیره، به‌عنوان بخشی از سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند)
• مهندسی برق (حسگرها، ابزار دقیق، ارتباطات بی‌سیم و...)
• علوم کامپیوتر (چندرسانه‌ای، اینترنت و...) است.

تلماتیک می‌تواند شامل هر یک از موارد زیر باشد:

• فناوری ارسال، دریافت و ذخیره اطلاعات با استفاده از دستگاه‌های مخابراتی (مانند واحد کنترل تلماتیک، برای کنترل اشیا از راه دور)
• استفاده یکپارچه از مخابرات و انفورماتیک (برای کاربرد در وسایل نقلیه و کنترل وسایل نقلیه در حال حرکت)
• فناوری سیستم ماهواره‌ای ناوبری جهانی (معمولاً GPS) (که با رایانه‌ها و فناوری ارتباطات سیار در سیستم‌های ناوبری خودرو ادغام شده است) اغلب با استفاده از یک واحد ردیابی GPS
• به‌طورخاص از چنین سیستم‌هایی در وسایل نقلیه جاده‌ای مانند تلماتیک خودرو استفاده می‌شود.

تحول صنعت حمل‌ونقل با تلماتیک

در صنعت خودرو یا ناوگان، تلماتیک معمولاً مترادف با تلماتیک خودرو یا تلماتیک ناوگان است. تلماتیک خودرو استفاده از فناوری ارتباطات از راه دور و انفورماتیک، برای نظارت، مدیریت و بهینه‌سازی عملیات ناوگان خودرو است.
تلماتیک خودرو از خدمات و برنامه‌های ارتباطی داخل خودرو بهره می‌برد که از طریق گیرنده‌های GPS و سایر دستگاه‌های تلماتیک با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. رایج‌ترین کاربرد آن ردیابی ناوگان با GPS است. این امر معمولاً با ترکیب سیستم موقعیت‌یابی جهانی (GPS) با تشخیص داخل خودرو، نقشه‌برداری از مکان دقیق خودرو و سرعت حرکت آن از طریق ردیابی خودرو حاصل می‌شود.
محبوبیت تلماتیک خودرو به‌عنوان نتیجه مستقیم تقاضای تجاری و الزامات نظارتی، همچنان در حال افزایش است. ناوگان‌ها از داده‌های تلماتیک برای افزایش بهره‌وری و پایداری عملیاتی، مانند کاهش زمان بیکاری و درعین‌حال تضمین رعایت مقرراتی مانند دستورالعمل ELD استفاده می‌کنند.

تلماتیک چگونه کار می‌کند؟

امروزه، فناوری تلماتیک به یک جزء ضروری مدیریت عملیات ناوگان حمل‌و‌نقل(FMS) تبدیل شده است و ردیابی هر وسیله نقلیه، بهبود کارایی و افزایش عملکرد مسیر را ممکن می‌سازد.
گرچه سیستم‌های تلماتیک بسیار پیچیده هستند، در اینجا نحوه کار آن را به‌طور مختصر بررسی می‌کنیم:

1. دستگاه تلماتیک خودرو، داده‌های مربوط به موقعیت مکانی خودرو را از طریق یک ردیاب GPS یا سرویس رادیویی بسته عمومی (GRPS) ضبط می‌کند.
2. اطلاعات از طریق یک شبکه بی‌سیم از خودرو به یک سرور منتقل می‌شود.  برخی از سیستم‌های تلماتیک خودرو به مدیران ناوگان این امکان را می‌دهد که یک حصار جغرافیایی ایجاد کنند (یک محیط مجازی برای یک منطقه جغرافیایی واقعی) تا به نظارت بر فعالیت خودرو در یک منطقه تعریف شده کمک کند.
3. یک شرکت مخابراتی، جریان اطلاعات را از وسیله نقلیه در مرکز ارائه دهنده خدمات مخابراتی مدیریت می‌کند.
4. با اتصال به اینترنت یا وای‌فای، داده‌های ناوبری GPS از ارائه‌دهنده خدمات مخابراتی به یک رایانه یا دستگاه تلفن همراه منتقل می‌شود تا مدیر ناوگان به آنها دسترسی داشته باشد.

مدیریت ناوگان برای ناوگان‌های عمومی مانند دولت‌ها و مدارس، از فناوری خدمات مخابراتی خودرو برای تبدیل شدن به شهرهای هوشمند استفاده می‌کند. استفاده از سامانه تلماتیک در این ناوگان‌ها، بستر لازم برای یکپارچگی اطلاعات و هوشمندسازی شهری را فراهم می‌آورد و از داده‌ها برای بهبود ایمنی و کارایی عملیات دولتی خود بهره می‌برد. با خدمات مخابراتی خودرو، سازمان‌های بخش دولتی می‌توانند خودروهای ناوگان، موقعیت مکانی خودرو، ارائه خدمات و پوشش، رفتار راننده، ایمنی جامعه، مسیریابی، واحدهای اعزام، تشخیص و نگهداری پیشگیرانه را تجزیه و تحلیل کنند و آنها را قادر می‌سازد تا ارائه خدمات به جوامع خود را بهینه کرده و به شهروندان پاسخ دهند.

مزایای کلیدی تلماتیک در مدیریت حمل‌و‌نقل (FMS)

مدیران ناوگان می‌توانند از ادغام سیستم تلماتیک خودرو در عملیات ناوگان خود به روش‌های مختلفی استفاده کنند.
ردیابی ناوگان با GPS از طریق داده‌های GPS ، امکان مشاهده موقعیت مکانی خودروها و دارایی‌ها را به سازمان‌ها می‌دهد. این قابلیت یکی از رایج‌ترین کاربردهای تلماتیک خودرو است و به‌ویژه برای شرکت‌هایی که نیاز به ردیابی ناوگانی از وسایل نقلیه دارند، مفید است. این ویژگی برای ردیابی دارایی‌های برقی و بدون برق، مانند تریلرها یا یخچال‌ها نیز مورد استفاده است.

کاهش هزینه‌های عملیاتی و نگهداری

بهینه سازی مصرف سوخت

تلماتیک می‌تواند با شناسایی روندهای رفتار راننده و عملکرد مسیر، هزینه‌های سوخت را در کل ناوگان کاهش دهد؛ بینش‌هایی که می‌تواند منجر به افزایش قابل‌توجه در بهره‌وری سوخت شود. بدون مشاهده عملکرد رانندگان در طول روز، آموزش آنها در مورد بهره‌وری سوخت یا زمان بیکاری، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. برخی از سیستم‌های تلماتیک همچنین می‌توانند بلادرنگ و از طریق پیام‌ها، مدیران ناوگان را با رانندگان مرتبط کنند تا رانندگان بتوانند در صورت ترافیک سنگین یا تأخیر غیرمنتظره در جاده، به‌راحتی مسیر خود را تغییر دهند. با تلماتیک، ناوگان‌ها می‌توانند پیشرفت‌های قابل‌توجهی در بهره‌وری عملیاتی، کاهش هزینه‌ها، به‌حداکثر رساندن سودآوری و بهبود سود خالص تجربه کنند.

کاهش هزینه‌های تعمیرات و افزایش طول عمر ناوگان

فناوری تلماتیک امکان ساده‌سازی عملیات پیچیده نگهداری را فراهم می‌کند. اکثر سیستم‌های تلماتیک خودرو به‌راحتی و مستقیماً به پورت تشخیصی خودرو متصل می‌شوند. این به طور خودکار داده‌های موتور - مانند مصرف سوخت، دمای مایع خنک‌کننده یا بار موتور - را برای تیم‌های مدیریت ناوگان جمع‌آوری می‌کند تا به‌راحتی به آنها دسترسی داشته باشند و بینشی در مورد استفاده از خودرو به دست آورند. این همچنین راهی عالی برای مدیران ناوگان است تا یک برنامه منظم نگهداری وسایل نقلیه تجاری خود را تنظیم کنند. ارائه دهندگان خدمات تلماتیک خودرو می‌توانند خطاهای خودرو را شناسایی کرده و اعلان‌هایی ارسال کنند تا مدیران ناوگان بدانند چه زمانی باید خودرو را به تعمیرگاه بیاورند.

جلوگیری از خرابی‌های غیرمنتظره در جاده‌ها

سیستم مدیریت ناوگان (FMS) با استفاده از اینترنت اشیا می‌تواند درصورت نیاز به تعمیر وسیله نقلیه، راننده و همچنین مدیر را مطلع کند تا پیش رسیدن به نقطه‌ای که کامیون دیگر کار نمی‌کند، بررسی‌های معمول را از قبل برنامه‌ریزی و زمان‌بندی کنند. این رویکرد پیشگیرانه یکی از مهم‌ترین قابلیت‌های فنی سیستم تلماتیک محسوب می‌شود.

حذف کاغذبازی‌ها و ساده‌سازی فرایندها

سیستم‌های تلماتیک با ردیابی خودکارِ مدت زمان کارکرد وسیله نقلیه، امکان حفظ انطباق را فراهم می‌کنند. مدیران ناوگان می‌توانند از سیستم‌های تلماتیک برای ثبت الکترونیکی ساعات کار راننده و پیگیری سوابق وضعیت وظیفه افراد استفاده کنند و برخی از ارائه‌دهندگان خدمات و نیروی انسانی و حتی گردش‌های کاری مرتبط با ویرایش، تأیید و حاشیه‌نویسی گزارش‌های ساعات کار (کاغذبازی‌ها) را ساده ‌کنند.

ارتقای امنیت، ایمنی و رانندگی صحیح، نظارت بر رفتار راننده:

تلماتیک مبتنی بر هوش مصنوعی می‌تواند بینش دقیقی از رفتار راننده ارائه دهد. با تحلیل عواملی مانند الگوهای شتاب، عادات ترمز و پایبندی به قوانین راهنمایی و رانندگی، مشاغل می‌توانند رفتارهای پرخطر را شناسایی و برنامه‌های آموزشی هدفمند را اجرا کنند. این امر علاوه‌بر اینکه ایمنی در جاده‌ها را افزایش می‌دهد، به کاهش حق بیمه و بهبود کلی بهره‌وری عملیاتی نیز کمک می‌کند.

جلوگیری از سرقت ناوگان و محموله

در اینجا دو روش وجود دارد که تلماتیک می‌تواند خطر سرقت محموله را کاهش دهد و از رانندگان و دارایی‌های ناوگان محافظت کند.

نظارت و ردیابی دارایی‌ها در لحظه

ردیابی و نظارت در لحظه بر وسایل نقلیه، تریلرها و سایر دارایی‌ها یکی از مزایای اصلی فناوری تلماتیک ناوگان است. مدیران ناوگان می‌توانند به‌راحتی با استفاده از دستگاه‌های مجهز به GPS که به‌روزرسانی‌های موقعیت را در لحظه ارائه می‌دهد، موقعیت وسایل نقلیه خود را ردیابی کنند. علاوه‌بر این، ناوگان‌ها می‌توانند در هر زمان از طریق دستگاه‌های تلفن همراه با استفاده از راه‌حل‌های مدیریت مبتنی بر ابر، از راه دور کنترل شوند. با این درجه از قابلیت مشاهده، هرگونه توقف یا انحراف برنامه‌ریزی نشده یا حساب‌نشده می‌تواند به‌سرعت شناسایی و بررسی شود.

حصار جغرافیایی و هشدارهای خودکار

حصار جغرافیایی یکی دیگر از مزایای تلماتیک است. شرکت‌های حمل‌و‌نقل می‌توانند موانع مجازی یا «حصارهای جغرافیایی» را در اطراف مناطق تعیین شده ایجاد کنند. درصورت خروج وسیله نقلیه یا تریلر مجهز به تلماتیک از منطقه تعیین شده، مدیران ناوگان می‌توانند به‌سرعت به هرگونه مشکل عملیاتی یا امنیتی پاسخ دهند.
فناوری حصار جغرافیایی، ابزاری مفید برای شرکت‌های حمل‌ونقل است که مزایایی مانند مدیریت بهتر دارایی، امنیت بیشتر، دید ناوگان و بهینه‌سازی مسیر، همراه با بینش‌های قدرتمند مبتنی بر داده در مورد رفتارهای رانندگان را ارائه می‌دهد. همه این مزایا نقش مهمی در بهبود عملیات و ایمن‌تر و مطمئن‌تر کردن شرکت‌های حمل‌ونقل و رقابتی‌تر شدن آنها در بازار دارد.
هنگامی که داده‌های موقعیت مکانی و داده‌های جغرافیایی با هم ترکیب شوند، می‌توانید دقیقاً بدانید چه زمانی و کجا کسی بدون مجوز وارد تریلر می‌شود. در اینجا حسگرهای درب تریلر می‌توانند داده‌هایی را برای بررسی حوادث سرقت ارائه دهند و به جلوگیری از سرقت محموله کمک کنند. سایر حسگرهای سازگار نیز می‌توانند کارایی و ایمنی را افزایش دهند.

تلماتیک در مقابل روش‌های سنتی مدیریت ناوگان حمل‌ونقل

هوش مصنوعی، تلماتیک را فراتر از ردیابی و نظارت سنتی می‌برد. این هوش مصنوعی، سیستم‌ها را قادر می‌سازد تا مجموعه داده‌های پیچیده را تفسیر کنند و درک عمیق‌تری از رفتار راننده، الگوهای ترافیکی و شرایط محیطی داشته باشند. این تجزیه و تحلیل دقیق منجربه تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر و سطح بالاتری از سازگاری در موقعیت‌های پویا می‌شود.
دوربین‌های داشبورد مجهز به هوش مصنوعی MiX از Powerfleet یکی از این نمونه‌ها هستند که برای تشخیص و جلوگیری از تصادفات در زمان واقعی کار می‌کنند. این راهکار، سیستم‌های دوربین رو به جاده و رو به داخل کابین را ارائه می‌دهد که می‌توانند وسایل نقلیه را رصد کرده، رانندگان را از تصادفات، رفتارهای پرخطر رانندگی و علائم خستگی راننده مطلع کنند. علاوه‌بر این، مدیران ناوگان می‌توانند با تنظیم هشدارهای سفارشی، آموزش در زمان واقعی و معیارهای عملکرد، برنامه‌های ایمنی ایجاد کنند. این داده‌ها با بهبود رفتار راننده به بهینه‌سازی ایمنی کمک می‌کنند و به نوبه خود، در هزینه‌های سوخت و همچنین افزایش رضایت مشتری صرفه‌جویی می‌کنند.

آینده فناوری تلماتیک چگونه خواهد بود؟

سیستم‌های تلماتیک آینده با استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، تعمیر و نگهداری پیش‌بینی‌شده دقیق‌تری را ارائه خواهند داد. این سیستم‌ها توانایی تجزیه و تحلیل مجموعه داده‌های بزرگ‌تر بادقت بیشتر را خواهند داشت و مشکلات بالقوه را قبل از تبدیل شدن به مشکلات بحرانی، شناسایی می‌کنند. پیشرفت‌های مداوم در یادگیری ماشین، افزایش دسترسی به داده‌های بلادرنگ و تکامل فناوری‌های اتصال، قابلیت‌های سیستم‌های تلماتیک را بیش از پیش افزایش خواهد داد. ادغام شبکه‌های 5G قرار است سرعت انتقال داده‌ها را متحول کند و برنامه‌های کاربردی با پاسخگویی و داده‌محوری بیشتر را امکان‌پذیر سازد. انتظار می‌رود ارزش استفاده از تلماتیک در صنعت حمل‌ونقل جهانی تا سال ۲۰۲۲ به بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار برسد.

نتیجه‌گیری

در مجموع می‌توان گفت که فناوری تلماتیک، نبض تپنده مدیریت مدرن حمل‌ونقل است. با پیشرفت هوش مصنوعی و اینترنت اشیا، نقش تلماتیک در کاهش هزینه‌ها، افزایش ایمنی و بهره‌وری ناوگان روز‌به‌روز پررنگ‌تر خواهد شد و کسب‌وکارهایی که از این فناوری بهره نبرند، از گردونه رقابت حذف می‌شوند.