انبارداری صنعتی؛ تجارتی 25 تریلیون دلاری تا سال 2032

مجله Global Trade  در یکی از مقالات خود به رشد بی سابقه انبارداری صنعتی و تاثیر آن بر زنجیره توزیع و تامین پرداخته و حرکت جهش ‌‌وار این صنعت را ناشی از پیشرفت‌های فناوری، رونق تجارت الکترونیک و ظهور هوش مصنوعی می داند. پیش‌بینی‌های صنعتی نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۳۲، این بازار از مرز ۲۵ تریلیون دلار آمریکا عبور خواهد کرد که نشان‌دهنده نقش حیاتی انبارداری و لجستیک کارآمد در اقتصاد جهانی است.
با ادامه بهینه‌سازی زنجیره‌های تأمین توسط کسب‌وکارها، انبارداری و زنجیره توزیع به تمایز رقابتی و البته کلیدی تبدیل خواهند شد. اما به راستی مگر چه ویژگی و خواصی در این بخش از صنعت نهفته است که آن را گاهی مهم‌تر از بخش تولید معرفی می‌کند.
Global Market Insights. Global Trade

انبارداری صنعتی چیست؟

انبارداری صنعتی (Industrial warehousing) نوعی از انبارداری است که تمامی فعالیت‌های یک صنعت، از تولید گرفته تا ذخیره‌سازی نهایی کالا در آن صورت می‌گیرد. این فرآیند که در محیط‌های صنعتی انجام می‌شود شامل ساختمان‌ها یا تأسیساتی هستند که تمامی امور، از تولید تا نگهداری کالاهای نهایی در آنجا صورت می‌پذیرد.
به این فضاها که می‌توانند تقریباً یک زنجیره تولید کامل را در خود جای دهند انبارهای صنعتی می‌گویند و نظارت بر تمامی فرآیندها و بهینه‌سازی فعالیت‌های مرتبط با آنها را مدیریت انبارداری صنعتی می‌نامند. هدف اصلی این شاخه از مدیریت، افزایش کارایی و عملکرد سیستم‌های انبارداری و شبکه توزیع است.

چرا به انبارداری صنعتی نیاز داریم؟

انبارداری صنعتی ستون فقرات هر کسب‌و‌‌کاری بوده و فرآیندهای حیاتی لجستیکی را که برای بقای هر سازمان یا فعالیت اقتصادی ضروری است، در خود جای می‌دهند. از این رو، شیوه و نوع برخورد با انبارداری صنعتی تأثیر قابل توجهی بر عملکرد کلی کسب‌وکار خواهد داشت. 
از طرفی دیگر، فقدان سیستم‌های انبارداری صنعتی استاندارد و حرفه‌ای، می‌تواند مشکلات متعددی را به همراه داشته باشد.

فقدان سیستم‌های انبارداری صنعتی

• اختلال در فرآیند فروش شرکت‌ها: به عنوان مثال، واحد فروش ممکن است بدون اطلاع از اتمام موجودی، سفارش بگیرد که منجر به تاخیر در تحویل یا نیاز به پیشنهاد جایگزین می‌شود و به اعتبار یک سازمان یا کسب‌وکار لطمه می‌زند.
• ایجاد بی‌نظمی و اختلال در خط تولید: اتمام ناگهانی مواد اولیه می‌تواند باعث توقف خط تولید شود. 

بنابراین، سرمایه‌گذاری در بخش انبارداری صنعتی را نه تنها یک هزینه نباید قلمداد کرد بلکه باید آن را به عنوان یک عنصر حیاتی برای هر سازمان یا کسب‌وکار شناخت.

بخش‌های اصلی  یک انبار صنعتی 

بخش‌ها یا اجزای تشکیل‌دهنده یک انبار صنعتی شامل موارد زیر هستند:

• ساختمان اداری
• بخش تولید با بخش مونتاژ
• بخش نگهداری کالا که شامل قرار دادن آن‌ها روی قفسه‌ها یا باربندها هم هست.
• محل نگهداری مواد اولیه، محصولات نیمه‌ساخته و محصولات نهایی.
• بخش بارگیری و تخلیه کالا که در اصطلاح به آنها، سکوهای بارگیری نیز می‌گویند.
• نمایشگاه و دفتر فروش کالاها و محصولات (Showroom). برخی از کارخانجات که استراتژی فروش از درب کارخانه را برای خود انتخاب می‌کنند، ممکن است از این نوع فضاها در کنار انبارهای خود داشته باشند.
• بخش‌های حمل و نقل داخلی 
• واحد پذیرش کالا
• مسیرهای ارتباطی برای ورود و خروج محصولات و مواد
• پارکینگ و محوطه
  بخش‌هایی به منظور جمع‌آوری و تخلیه زباله که این بخش‌ها در کنار یکدیگر ساختار اصلی یک انبار صنعتی را تشکیل می‌دهند.
   

روش و اصول انبارداری صنعتی 

روش انبارداری صنعتی بسته به نوع محصول و ساختار فضا متفاوت است. فرآیند‌های اصلی در انبارداری صنعتی شامل مدیریت و جمع‌آوری کالا، آماده‌سازی سفارش‌ها، بسته‌بندی محصولات، وزن کردن، انتخاب وسیله مناسب برای حمل و نقل، ارسال محصول به بخش فروش یا ارسال مستقیم به خریدار را شامل می‌شود. 

تمامی این فرآیندها به بخش‌های مشخص و کوچک‌تری تبدیل و تقسیم می‌شوند که ساختارهای سازماندهی یک انبار صنعتی را به وجود می‌آورند. ساختارهای سازماندهی یک انبار صنعتی شامل موارد زیر است:

1. تعریف و طراحی بخش‌های مجزا: از آنجایی که انبارهای صنعتی می‌توانند شامل بخش‌های متفاوتی باشند، میبایست برای هر بخش زیربنای مناسبی تخصیص داد که متناسب با شکل و کارکرد همان بخش باشد. 
2. بهینه‌سازی فضا و سازماندهی داخلی: این امر شامل طراحی مسیرهای ارتباطی مناسب برای ورود و خروج محصولات و مواد و همچنین در نظر گرفتن ابعاد مناسب راهروها و ارتفاع قفسه‌ها برای سهولت حمل و نقل و دسترسی بهتر است. 
   به عنوان مثال بخش ذخیره‌سازی و قفسه‌کشی باید به گونه‌ای طراحی شوند که ایمنی کارکنان نیز در این بخش‌ها تضمین شود. استفاده از ساختمان‌های چند طبقه نیز می‌تواند به افزایش بهره‌وری از فضای ذخیره‌سازی کمک کند.
3. مکان‌یابی استراتژیک بخش‌ها: نزدیکی هرچه بیشتر بخش‌های انبار، به خصوص قسمت ذخیره‌سازی به فروشگاه‌ها و بخش‌های توزیع کالا، در جهت کاهش هزینه‌ها اهمیت دارد. همچنین، جای‌گذاری صحیح محل‌های بارگیری و تخلیه بار برای سهولت دسترسی وسایل حمل و نقل (مانند کامیون‌ها) در جریان کار ضروری است.
4. استفاده از قفسه‌بندی مناسب ذخیره‌سازی: سازماندهی شامل استفاده از روش‌های قفسه‌بندی مناسب استو  قفسه‌بندی پانل راک و قفسه‌بندی پیچ و مهره‌ای برای ذخیره‌سازی منظم و ایمن کالاها مثال‌هایی برای این فرآیند هستند. همچنین، برچسب‌گذاری قفسه‌ها برای چابکی در اجرای عملیات اهمیت دارد.
5. رعایت اصول طراحی در جریان کار: یکی از اصول مدیریتی که در سازماندهی انبارداری صنعتی پیشنهاد می‌شود، اصل یک طرفه است. این اصل که به معنای حرکت در یک جهت مشخص (مانند حرکت عقربه‌های ساعت) بوده، برای جابجایی کالاها و چیدمان آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. مثال‌هایی مانند قرار دادن کالاهای سنگین در یک سمت و کالاهای سبک در سمت دیگر، تعیین ورودی‌ها و دفاتر اداری در جهت‌های مشخص.
6. تجهیز بخش‌ها: سازماندهی و تجهیز بخش‌های مختلف با امکانات لازم متناسب با نوع کالا یا فعالیت است. این تجهیزات می‌تواند شامل قفسه‌بندی‌های صنعتی، لیفتراک، نوار نقاله و سایر تجهیزات حمل و نقل داخلی باشد که به کاهش تماس نیروی کار با کالا و افزایش راندمان کمک می‌کند.
7. در نظر گرفتن ویژگی‌های سازه: طراحی بیرونی و درونی انبار باید متناسب با نوع فعالیت باشد.  ویژگی‌هایی مانند فضای دسترسی مناسب، تهویه مناسب، و امنیت بالای سازه از جمله موارد مهم در سازماندهی فیزیکی انبار صنعتی هستند.

انواع انبارهای صنعتی

انبارهای صنعتی انواع مختلفی دارند که بر اساس کارکرد، ویژگی‌ها یا نوع کالاهایی که نگهداری می‌کنند، دسته‌بندی می‌شوند.

1- بر اساس کارکرد

• مراکز توزیع (Distribution Centers):  این انبارها محصولات را به صورت موقت نگهداری می‌کنند و جابه‌جایی سریع به خرده‌فروشان یا مشتریان را تسهیل می‌نمایند. این انبارها اغلب برای حرکت سریع کالا مجهز به کراس-داکینگ هستند.
• مراکز تکمیل سفارش (Fulfillment Centers): این انبارها عمدتاً برای تجارت الکترونیک استفاده می‌شوند و موجودی کالا را نگهداری، سفارش‌ها را پردازش و محصولات را مستقیماً برای مشتریان ارسال می‌کنند.
• انبارهای سردخانه (Cold Storage Warehouses): این انبارها برای کالاهای فاسد شدنی مانند مواد غذایی، داروها و مواد شیمیایی طراحی شده‌اند و دمای کنترل‌شده شامل نگهداری در یخچال و فریزر را حفظ می‌کنند.
• انبارهای قرنطینه یا وثیقه‌ای (Bonded Warehouses): این تأسیسات کالاهای وارداتی را قبل از پرداخت عوارض گمرکی نگهداری می‌کنند و معمولاً در حمل و نقل و تجارت بین‌المللی استفاده می‌شوند
• انبارهای مواد خطرناک (Hazardous Materials Warehouses): این انبارها برای نگهداری مواد شیمیایی، مواد قابل اشتعال یا مواد سمی ساخته شده‌اند و از مقررات ایمنی و زیست‌محیطی سخت‌گیرانه‌ای پیروی می‌کنند.
• انبارهای تولیدی (Manufacturing Warehouses): این انبارها تولید و ذخیره‌سازی را با هم ترکیب می‌کنند و امکان مونتاژ، بسته‌بندی و ارسال در همان مکان را فراهم می‌کنند.
• انبارهای مواد اولیه (Raw Materials Warehouse): این انبارها برای ذخیره مواد اولیه مانند ورق‌های فلزی، الوار یا منسوجات استفاده می‌شوند و اغلب در نزدیکی تأسیسات تولیدی قرار دارند.
• انبارهای نمایشگاهی (Showroom Warehouses): این انبارها ذخیره‌سازی و خرده‌فروشی را ترکیب می‌کنند و به عنوان فضای نمایش برای اقلامی مانند مبلمان و خودرو عمل می‌کنند که برخی از مجموعه‌های تولیدی ممکن است فضایی برای نمایش محصولات تولیدی (Showroom) در کنار انبارهای خود داشته باشند.
• انبارهای انعطاف‌پذیر (Flex Warehouses): این انبارها دارای فضای اداری و ذخیره‌سازی هستند و برای کسب‌وکارهای کوچکی که به فضای کاری و فضای ذخیره موجودی نیاز دارند، ایده‌آل هستند.
• انبارهای تخصصی (Specialized Warehouses): این انبارها برای صنایع خاص مانند هوافضا، خودروسازی یا الکترونیک طراحی شده‌اند و ممکن است شامل قفسه‌های سنگین، جرثقیل یا کنترل آب و هوای تخصصی باشند.

2- بر اساس نوع سازه

• انبارهای صنعتی فضای باز (Outdoor industrial warehouses): این انبارها توسط اشخاص ثالث قرارداد بسته می‌شوند و اغلب برای چندین شرکت به طور همزمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولاً مجهز به اقدامات امنیتی و سیستم‌های مدیریتی برای بهینه‌سازی عملیات و کنترل گردش محصول هستند.
• انبارهای صنعتی سرپوشیده (Indoor industrial warehouses): این انبارها بخشی از کانال‌های توزیع خود شرکت هستند و می‌توانند برای رسیدن به حداکثر پتانسیل خود مدرن شوند.
  پایگاه‌های صنعتی (Industrial depots): این سازه‌ها، که اغلب بزرگتر از سایر فضاهای صنعتی هستند، ماشین‌آلات تولیدی، وسایل نقلیه حمل و نقل، کالا و اقلام بزرگ را در خود جای می‌دهند.

3- بر اساس نوع کالا

• برای مواد اولیه: برای ذخیره تمامی ورودی‌های مورد نیاز برای تولید کالا استفاده می‌شوند.
  برای محصولات نیمه‌ساخته: این انبارها می‌توانند موادی را که قبلاً در دست تولید بوده‌اند اما هنوز در مرحله میانی فرآیند تولید هستند را در خود جای دهند.
• برای کالاهای نهایی: پس از اتمام تولید، انبارهای صنعتی محصولات نهایی آماده توزیع و فروش را ذخیره می‌کنند.

مهارت های لازم برای انبارداری صنعتی

اشتغال و موفقیت در عرصه انبارداری صنعتی نیازمند مجموعه‌ای از مهارت‌ها است. کسب این مهارت‌ها به انباردار کمک می‌کند تا کار خود را به بهترین شکل ممکن انجام دهد و در مواجهه با مشکلات، بهترین تصمیم‌ها را اتخاذ کند. برای آشنایی بیشتر با مفاهیم پایه و تکنیک‌های حرفه‌ای انبارداری، مطالعه راهنمای کامل انبارداری در مجله پی بار را توصیه می‌کنیم.
پیروی از اصول انبارداری و توسعه این مهارت‌ها به انبارداران امکان می‌دهد نقش حیاتی خود را در بهبود عملکرد و بهره‌وری سازمان‌ها ایفا کنند و به موفقیت‌های بیشتری دست یابند.

مهارت‌های ضروری 

• توانایی کار با کامپیوتر: این شامل آشنایی با نرم‌افزارهای مدیریت انبار (WMS) و داده‌های مرتبط است. سیستم‌های مدیریت انبار در برآورد موجودی، ردیابی نیروی کار و تجهیزات، و مدیریت فرآیندهای انبارداری کمک می‌کنند
• مهارت حل مسئله: داشتن توانایی شناسایی و رفع مؤثر مشکلات در عملیات انبارداری مهم است.
• چگونگی تعامل با مشتریان: این به معنای برقراری ارتباط مؤثر و پاسخگویی به نیازهای مشتریان است .
• مهارت تعامل بین فردی: توانایی همکاری و هماهنگی با سایر اعضای تیم در محیط انبار ضروری است.
• علاقه و استعداد در بخش‌های مکانیکی کار: این مهارت شامل درک و توانایی در استفاده از تجهیزات و ماشین‌آلات انبار مانند لیفتراک، قفسه‌بندی‌ها، چرخ دستی، نوار نقاله و سایر تجهیزات مکانیکی است. افزایش تجهیزات و مکانیزه کردن انبار برای کاهش هزینه و افزایش راندمان کار مهم است. کسب این مهارت‌ها به انباردار صنعتی کمک می‌کند تا وظایف خود را به نحو احسن انجام داده و به اهداف سازمان در زمینه بهره‌وری و راندمان کار نزدیک شود.

چالش‌های کلیدی در انبارداری صنعتی

انبارداری صنعتی با چندین چالش کلیدی روبرو هستند که می‌توانند بر کارایی و بهره‌وری آن‌ها تأثیر بگذارند. این چالش‌ها عبارتند از:
 

• کمبود نیروی کار: تقاضا برای کارگران ماهر در انبارداری بالا است و جذب و حفظ کارکنان واجد شرایط دشوار است. این مسئله می‌تواند منجر به کاهش کارایی و بهره‌وری کمتر شود. همچنین، نیاز به کارگران ماهر برای مدیریت فناوری‌های پیشرفته رو به افزایش است.
• پیچیدگی مدیریت موجودی: مدیریت حجم زیادی از کالا و در عین حال حفظ دقت موجودی یک چالش اصلی است. کنترل ضعیف موجودی می‌تواند منجر به اتمام موجودی یا موجودی مازاد در زنجیره تامین شود.
• اختلال در زنجیره تامین: رویدادهای غیر منتظره مانند بلایای طبیعی، بی‌ثباتی سیاسی و همه‌گیری‌های جهانی می‌توانند عملیات را مختل کرده و منجر به تأخیر، افزایش هزینه‌ها و ناکارآمدی شوند.
• یکپارچه‌سازی فناوری: با رواج بیشتر اتوماسیون، رباتیک و هوش مصنوعی، انبارها باید برای رقابتی ماندن در فناوری‌های جدید سرمایه‌گذاری کنند. با این حال، پیاده‌سازی این نوآوری‌ها نیازمند زمان، هزینه و آموزش قابل توجهی است.
• محدودیت‌های فضا و افزایش هزینه‌های املاک: پیدا کردن فضای انبار مناسب به دلیل شهرنشینی و تغییر الگوهای استفاده از زمین دشوارتر می‌شود. فضای محدود می‌تواند عملیات را محدود کرده و هزینه‌ها را افزایش دهد. همچنین، گسترش امکانات انبارداری با محدودیت دسترسی به املاک و مستغلات و افزایش هزینه‌ها مواجه است. کسب‌وکارها در حال بررسی راهکارهای انبارداری عمودی و سیستم‌های ذخیره‌سازی خودکار برای به حداکثر رساندن استفاده از فضا هستند.
• پایداری زیست‌محیطی: فشار فزاینده‌ای برای به حداقل رساندن اثرات زیست‌محیطی انبارداری صنعتی وجود دارد. این شامل بهره‌وری انرژی، حفاظت از آب و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است.
  رعایت مقررات: انبارها باید به مقررات سخت‌گیرانه ایمنی، زیست‌محیطی و کار پایبند باشند. عدم انطباق می‌تواند منجر به جریمه و آسیب به اعتبار سازمان یا کسب‌وکار می‌شود.
  ریسک‌های امنیت سایبری: با دیجیتالی شدن عملیات لجستیک، تهدیدات امنیت سایبری یک نگرانی عمده هستند. شرکت‌ها باید برای محافظت از داده‌های حساس زنجیره تأمین در برابر حملات سایبری، در اقدامات امنیتی قوی سرمایه‌گذاری کنند.

این چالش‌ها نشان‌دهنده پیچیدگی مدیریت انبارهای صنعتی در دنیای امروز هستند و نیاز به راه‌حل‌های نوآورانه برای حفظ کارایی و رقابتی ماندن در بازار را برجسته می‌کنند.

فناوری های مهم انبارداری صنعتی

فناوری نقش مهمی در تحول انبارداری صنعتی ایفا کرده است. این فناوری‌ها به افزایش کارایی، دقت و امنیت در عملیات انبارداری کمک می‌کنند و با توجه به رشد بی‌سابقه بازار انبارداری و شبکه توزیع، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید برای رقابتی ماندن حیاتی است. برخی از مهم‌ترین فناوری‌هایی که انبارداری صنعتی را متحول می‌کنند عبارتند از:

• سیستم‌های مدیریت انبار (WMS)
• سیستم‌های ذخیره‌سازی و بازیابی خودکار (AS/RS)
• حسگرهای اینترنت اشیاء (IoT)
• ربات‌های متحرک خودمختار (AMRs) 
• وسایل نقلیه هدایت‌شونده خودکار (AGVs)
• واقعیت افزوده (AR)
• پهپادها (Drones) 
• هوش مصنوعی (AI) 
• تحلیل‌های پیش‌بینانه (Predictive Analytics):
• بلاک چین (Blockchain)
• راهکارهای انبارداری بر اساس تقاضا (On-Demand Warehousing)
• مراکز خرد انجام سفارش (Micro-Fulfillment Centers - MFCs)

با وجود این پیشرفت‌های چشمگیر، یکپارچه‌سازی فناوری خود یک چالش کلیدی در انبارهای صنعتی است زیرا که پیاده‌سازی نوآوری‌ها و فناوری‌های جدید نیازمند زمان، هزینه و آموزش قابل توجهی است که ممکن است در وسعت و توان هر کسب‌وکاری نباشد.

نتیجه گیری

طبق نظرسنجی Modern Materials Handling  ۴۷٪ از انبارهای صنعتی در حال حاضر از ترکیبی روش‌های دستی، خودکار و فناورانه استفاده می‌کنند. چیزی که امروز بسیار حائز اهمیت است، این موضوع بوده که تمامی این روش‌ها و فرآیندها به انبارداری صنعتی ختم می‌گردد، پدیده‌ای که تا سال 2032 قرار است یکی از بازیگران اصلی اقتصاد جهانی باشد.