حمل و نقل به روش گروپاژ: راهنمای جامع کاهش هزینه‌ها در لجستیک

اصطلاح گروپاژ (Groupage) یادآور گروه‌بندی کردن و گروه ساختن است و معنای آن در صنعت لجستیک نیز از این معانی دور نیست؛ کنار هم قراردادن اقلام مختلف برای حمل‌ونقل. آنچه کمی نیاز به توضیح دارد، فرایند گروپاژ، شیوه انجام آن و قوانین و مقررات مربوط به آن است که در این راهنما به بررسی و کاربرد آن به‌طور جامع می‌پردازیم.

گروپاژ Groupage چیست؟

معمولاً کانتینرهای بار به دو صورت ارسال می‌شود: بار کامل کانتینر (FCL) و بار گروپاژ کانتینر (LCL).
اصطلاح گروپاژ به زمانی اشاره دارد که کالاها و بسته‌ها از فرستنده‌های مختلف- به‌عنوان مجموعه‌ای از محموله‌های جداگانه LCL- در یک کانتینر پر و واحد (اغلب در گروپاژ دریایی) با هم ادغام شده، به مشتریان یا گیرندگان ارسال ‌شود.
از عبارات حمل‌ونقل گروپاژ، عملیات گروپاژ، تجمیع بار و ادغام نیز برای همین معنا استفاده می‌شود؛ با این تفاوت که به کنار هم قراردادن اقلام مختلف برای حمل‌ونقل گروپاژ، تجمیع می‌گویند و به جداسازی محموله‌ها پس از رسیدن به بندر مقصد جداکردن گروپاژ گفته می‌شود.

حمل‌ونقل گروپاژ چه زمانی مناسب است؟

حمل‌ونقل گروپاژ زمانی مفید است که مجموعه‌ای از محموله‌های کوچک با مبدأ و مقصد مشابه وجود داشته باشد که یک محموله کامل را تشکیل دهند و همچنین برای محموله‌هایی با تاریخ و زمان تحویل انعطاف‌پذیر مناسب‌تر است.

چه کالاهایی امکان گروپاژ دارند؟

در گروپاژ کانتینر که اغلب به صورت گروپاژ دریایی (LCL) انجام می‌شود، نوعی حمل‌ونقل است که امکان ارسال کالا از فرستنده‌های مختلف را در یک کانتینر فراهم می‌کند. بارهای کوچک اصلی‌ترین گزینه برای چرخه حمل‌ونقل بار مشترک هستند. مواد غذایی، محصولات تولیدی، لوازم‌خانگی و لوازم الکترونیکی از جمله بارهای کوچکی هستند که می‌توان از طریق گروپاژ آنها را جابه‌جا کرد. این روش به‌ویژه در صنعت داروسازی، برای حمل محصولات دارویی به مکان‌های دورافتاده، اهمیت پیدا کرده است.

فورواردر در گروپاژ

برای آشنایی با اصول اولیه گروپاژ، ابتدا باید معنای «فورواردر» را بدانید. به واسطه گروپاژ در صادرات گروپاژ، فورواردر گفته می‌شود که به‌عنوان نقطه تلاقی متقابل بین فرستنده‌های مختلف کالا عمل می‌کند. فورواردر نقش کلیدی در مسئولیت جمع‌آوری محموله از طریق گروه‌بندی و جمع‌آوری بسته‌ها دارد و مسئولیت هرگونه خسارت وارده در حین نظارت بر محموله نیز بر عهده اوست. فورواردرها معمولاً شرکت‌های حمل‌ونقلی هستند که در زمینه لجستیک از طریق زمین و دریا تخصص دارند.

مزایای گروپاژ

به‌عنوان یک روش حمل‌ونقل، حمل بار گروپاژ یکی از مقرون‌به‌صرفه‌ترین و اقتصادی‌ترین روش‌های حمل‌ونقل برای شرکت‌هایی با محموله‌های منظم و کوچک است. اگر شرکت حمل‌ونقل در ارائه خدمات بهینه حمل‌ونقل گروهی مهارت داشته باشد، می‌تواند مزایای زیادی برای فرستنده داشته باشد، از جمله:

• کاهش هزینه‌های بسته‌بندی
• بیمه جامع
• بهبود زمان تحویل
• ضرر و زیان محدود
• صرفه‌جویی در منابع مالی

معایب گروپاژ

گروپاژ علاوه بر مزایای خاصی که دارد، می‌تواند معایبی نیز داشته باشد؛ برای مثال:

• سازماندهی ناکارآمد بار می‌تواند باعث هدررفت زمان و هزینه شود.
• برنامه‌ریزی نادرست برای بارگیری و تخلیه بار می‌تواند باعث ایجاد تأخیر شود.
• در مواردی که زنجیره تأمین شامل چندین نفر باشد، خطر آسیب افزایش می‌یابد.
• زمانی که فورواردر/ تجمیع‌کننده منتظر پر شدن کانتینر محموله توسط محموله‌هاست ممکن است باعث ایجاد تأخیر شود.
• هنگامی که یک کانتینر توسط گمرک توقیف ‌شود، تمام محموله‌ها دچار تأخیر می‌شود.
• کالاها می‌تواند در نتیجه برنامه‌ریزی ضعیف گروپاژ یا انتظار برای پر شدن کانتینر، آسیب ببیند یا از بین برود.

واضح است که حمل‌ونقل گروپاژ به‌دلیل تعداد زیاد طرفین درگیر، فرایندی پیچیده است؛ طرفین درگیر عبارت‌اند از: فرستنده یا فرستندگان کالا، شرکت حمل‌ونقل، گاهی اوقات یک شرکت حمل‌ونقل، شرکت حمل‌ونقل گیرنده و گیرندگان محموله.

مواردی که کارشناس لجستیک باید بداند

در اینجا به مدارک لازم برای حمل‌ونقل گروپاژ اشاره می‌کنیم:

بارنامه

قراردادی که بین فورواردر/ تحکیم‌کننده و فرستنده اصلی در فرایند گروپاژ منعقد شده، همان بارنامه دریایی است. وقتی این بارنامه توسط فورواردر صادر می‌شود، به آن بارنامه داخلی می‌گویند، ولی اگر بارنامه توسط یک شرکت حمل‌ونقل دریایی صادر ‌شود، به آن بارنامه اصلی می‌گویند. برای اطلاعات بیشتر مقاله همه چیز درباره بارنامه و کاربردهای آن را در مجله پی‌بار مطالعه کنید.

فاکتور تجاری

معمولاً این صورت‌حساب از طرف فروشنده برای خریدار صادر می‌شود و مشابه لیست بسته‌بندی، معمولاً اطلاعات مربوط به محصولات ارسال شده را شرح می‌دهد. این فاکتور برای ترخیص کالاهای گروپاژ از گمرک ضروری است. تفاوت بین فاکتور تجاری و لیست بسته‌بندی در این است که فاکتور تجاری، قیمت‌های تکی و کلی هر محصول را فهرست می‌کند تا مقامات بتوانند عوارض گمرکی لازم و سایر مالیات‌های مربوطه را به‌طور دقیق محاسبه کنند. در گروپاژ صادرات، دقت در تنظیم فاکتور تجاری اهمیت بالایی دارد.

لیست بسته‌بندی/ برگه بسته‌بندی

برگه بسته‌بندی، اطلاعات مربوط به کالاهایی را که تحت بارنامه مربوطه ارسال شده است فهرست می‌کند؛ از جمله شرح کالا، حجم، وزن و بسته‌بندی. لیست بسته‌بندی معمولاً شامل نام و آدرس فروشنده و خریدار نیز می‌شود.

گواهی مبدأ

این گواهی، کشور تولیدکننده کالاهای موردنظر را نشان می‌دهد و معمولاً توسط اتاق بازرگانی، کنسولگری یا سفارت کشور مذکور صادر می‌شود.

گواهی مواد خطرناک

کد IMDG (کالاهای خطرناک دریایی بین‌المللی) و MARPOL (کنوانسیون بین‌المللی جلوگیری از آلودگی ناشی از کشتی‌ها) مشخص می‌کند که کدام کالاها خطرناک یا زیان‌آور شناخته می‌شود؛ این مواد شامل موارد زیر است:

• مواد شیمیایی
• روغن‌ها
• گازها و موادی که ممکن است سمی یا خورنده باشند

اگر فرستنده حتی مشکوک باشد که چنین موادی را ارسال می‌کند، باید یک اظهارنامه مواد خطرناک (شامل تمام اطلاعات مربوط به کالایی که ارسال می‌کند) به فرستنده ارائه دهد.

اعتبار اسنادی

شرایط تجارت بین فروشنده و خریدار می‌تواند از طریق اعتبار اسنادی باشد؛ نوعی ضمانت بانکی برای پرداخت وجه کالا توسط خریدار که هنگام حمل‌ونقل به فروشنده ارائه می‌شود.

نحوه محاسبه هزینه حمل‌ونقل گروهی

همان‌طور که اشاره شد، در حمل بار گروپاژ فضای داخل کانتینر براساس فضای دقیقی که هر مشتری استفاده می‌کند، به‌طور مساوی بین همه حمل‌کنندگان تقسیم می‌شود؛ به همین دلیل است که این گزینه به‌صرفه‌ترین شیوه برای پرداخت هزینه حمل کالاهاست. هزینه گروپاژ کانتینر معمولاً بر اساس CBM (متر مکعب) یا وزن حجمی محموله محاسبه می‌شود. همچنین هزینه‌های ترخیص کالا در گروپاژ، بسیار پایین‌تر از شیوه عادی است؛ زیرا هزینه نهایی بین چندین مشتری خرد تقسیم می‌شود؛ بدین ترتیب که تمام بارهای چیده شده در کانتینر به‌ترتیب خارج شده، به صاحبانشان تحویل داده می‌شوند و هزینه هریک جداگانه محاسبه می‌شود.

قیمت حمل‌ونقل

قیمت حمل‌ونقل درب‌به‌درب به شرح زیر محاسبه می‌شود:

• هزینه بسته‌بندی
• هزینه فضای مشترک در کانتینر حمل‌ونقل
• هزینه‌های جابه‌جایی ترمینال بندر مشترک (برای کل کانتینر اعمال می‌شود و به تعداد حمل‌کنندگان تقسیم می‌شود)
• هزینه‌های مقصد (تحویل/ باز کردن بسته‌بندی) برای حجم محموله شما

خدمات شرکت گروپاژ

در پایان، آنچه که در گروپاژ صادرات حائز اهمیت است، انتخاب بهترین شرکت گروپاژ کننده است که بتواند ارسال محموله شما را تضمین کند. شرکت گروپاژ کننده باید بتواند خدمات زیر را به شما ارائه دهد:  

• امکان رصد بار در هر مرحله از مسیر با ردیابی بلادرنگ، از مبدأ تا تحویل
• قابلیت مشاهده اسناد
• امکان مدیریت گمرک
• خدمات کامل ترخیص کالا

خدمات تغذیه سریع (تا محموله‌ها ظرف مدت مشخص پس از جمع‌آوری، آماده صادرات باشند)

جمع‌بندی نهایی

آنچه برای موفقیت در گروپاژ اهمیت اساسی دارد، هماهنگی و ادغام عملیات است. در مواجهه با این پیچیدگی فزاینده، ابزارهایی مانند سیستم‌های مدیریت انبار (WMS) برای حفظ کنترل کامل بر محصولات ورودی و خروجی به انبار ضروری شده است. در این راستا، WMS شما را قادر می‌سازد تا تمام جابه‌جایی‌های موجودی را در انبار ثبت کنید و موجودی خود را پس از تجمیع و تجمیع بارها به‌روز نگه دارید. همچنین اپراتورها را، هنگام انجام این وظایف راهنمایی می‌کند.