مراحل کلیدی لجستیک تولید برای یک فرآیند روان و کارآمد

هر کسب‌وکاری به نوعی با لجستیک سروکار دارد، ولی فقط باید تولید‌کننده باشید تا بدانید نقش لجستیک تولید در بقای یک کسب‌وکار تا چه حد، حیاتی است. تولیدکنندگان دغدغه‌های زیادی دارند و موضوع لجستیک تولید، به‌دلیل اینکه پیش‌نیاز تولید است، یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های آنهاست؛ چون تولیدکننده می‌خواهد که سر وقت، مواد اولیه را دراختیار داشته باشد تا بتواند به‌موقع سفارش مشتری را تولید کند و سپس به دست او برساند. در این مقاله به موضوع لجستیک تولید و اهمیت آن در موفقیت کسب‌وکارها می‌پردازیم.

لجستیک تولید چیست؟

به تأمین مواد مورد نیاز کارخانجات برای تولید، به شیوه بهینه، لجستیک تولید (Production Logistics) گفته می‌شود. لجستیک تولید یعنی برنامه‌ریزی بهترین فرایند برای تأمین به‌موقع مواد اولیه باکیفیت در بهترین زمان ممکن، متناسب و سازگار با ماشین‌آلات و دستگاه‌ها برای تولید بیشترین محصول با بهترین کیفیت ممکن طبق استانداردهای کارخانه.

هدف لجستیک تولید 

هدف لجستیک تولید این است که تمام دستگاه‌ها در یک کارخانه، در بهترین زمان ممکن مواد اولیه را دراختیار داشته باشند تا بیشترین بازده و بالاترین کیفیت را ارائه کنند. ناگفته پیداست که این موضوع، نقش مهمی در افزایش کمیت و کیفیت محصولات تولیدی دارد و نتیجه آن، سودآوری بیشتر خواهد بود.

کافیست کارخانه‌ای را تصور کنید که به دلیل تأخیر در تحویل مواد اولیه، هریک از دستگاه‌های خط تولید را چند دقیقه متوقف می‌کند و با احتساب ضرر و زیان ناشی از توقف خط تولید، محاسبه کنید که این کارخانه در طول سال، چقدر متحمل خسارت می‌شود. پیاده‌سازی یک سیستم لجستیک تولید کارآمد، با تأکید بر زمان‌بندی بهینه، از اتلاف وقت کارخانه و ضررهای ناشی از آن جلوگیری می‌کند و درنتیجه افزایش تولید و به تبع آن، سودآوری را درپی‌خواهد داشت.

وظایف لجستیک تولید

یکی از چالش‌هایی که تولیدکنندگان با آن روبه‌رو هستند، اجرای به‌موقع فرایندهایی است که می‌بایست پیش از تولید، در حین تولید و پس از آن اجرا شود تا علاوه‌بر تولید به‌موقع و مستمر محصول، جلوی بسیاری از تأخیرها و آسیب‌های ناخواسته گرفته شود. تنها در چنین حالتی است که محصول می‌تواند درست در زمان اعلام شده و با هزینه مناسب به دست مشتری نهایی برسد.

در این میان وظیفه این نوع از لجستیک این است که جریان روان و بهینه اقلام را از انبار مواد خام از طریق تولید، ضمانت کند. فرهنگ لغت تجاری گابلر، لجستیک تولید را فاز بین تدارکات و لجستیک توزیع تعریف می‌کند؛ بنابراین می توان گفت وظیفهاین نوع از لجستیک، به این شرح است:

• برنامه‌ریزی برای حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی مواد مورد نیاز کارخانه (اعم از مواد خام، کمکی و عملیاتی، قطعات خریداری شده، قطعات یدکی، محصولات نیمه‌تمام و تمام شده)
• اجرای فرایندهای حمل و ذخیره‌سازی
• نظارت بر اجرا و کنترل فرایندها
• فعالیت‌های پشتیبانی مرتبط در سیستم تولید یک شرکت

تفاوت با لجستیک داخلی

منظور از لجستیک داخلی بخش‌هایی از لجستیک است که در داخل کارخانجات یا انبارها کاربرد دارد و تمام فعالیت‌های اجرایی، مدیریتی و کنترلی را شامل می‌شود. محدوده فعالیت لجستیک داخلی، جریان مواد اولیه، کالاهای نیمه ساخته و محصول نهایی است که یا در داخل سازمان تولید می‌شود یا از خارج سازمان دریافت می‌گردد.

این فرایند از لحظه ورود تا لحظه ارسال و خروج متمرکز است و درواقع تمام فعالیت‌های پشتیبان در رابطه با جریان فیزیکی و اطلاعاتی مواد و کالا را تحت نظر دارد. به همین دلیل است که اصطلاحات لجستیک تولید و لجستیک داخلی گاهی به‌صورت مترادف به‌کار می‌روند.

در این جا باید به این موضوع اشاره کنیم که اگر به موضوع لجستیک علاقه دارید به شما پیشنهاد می‌کنیم، حتما مقاله بسیار جذاب انواع لجستیک را در مجله پی‌بار مطالعه کنید.

مراحل لجستیک تولید

با توجه به آنچه گفته شد، باید مراحل لجستیک داخلی یا لجستیک تولید، به‌طور دقیق مشخص شود تا به تناسب فعالیت‌های هر واحد تولیدی، این مراحل طبق برنامه اجرا شود. به طورکلی این مراحل به شرح زیر است:

1. انتخاب مکان‌های تولید داخلی
2. مذاکره و قرارداد با تأمین کنندگان
3. مشخص کردن میزان مواد مورد نیاز
4. ایجاد بخش‌های تولید و توسعه آنها
5. برنامه‌ریزی لجستیک تولید براساس نیازهای مشتری
6. کنترل حمل‌ونقل داخلی
7. کنترل حمل‌ونقل بین بخش‌های مختلف تولید
8. تعیین میزان موجودی مورد نیاز با درنظر گرفتن نوسانات بازار

لجستیک هزینه‌ یا سرمایه‌گذاری؟

گرچه برخی فعالیت‌های لجستیک به‌ویژه لجستیک تولید را هزینه‌هایی می‌بینند که باید برای حذف آنها تلاش کرد، واقعیت این است که اتفاقا برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های لجستیک به‌طور مستقیم باعث ایجاد ارزش افزوده برای محصول می‌شود و درنتیجه با درنظرگرفتن سود حاصل از این مزیت، نوعی سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.

دلیل آن این است که امروزه دیگر کیفیت کالا فقط در خود کالا خلاصه نمی‌شود و مطلوب بودن زمان و مکان دریافت کالا نیز بخش قابل توجهی از ارزش افزوده یک محصول را تشکیل می‌دهد و تحویل در زمان و مکان مناسب، چیزی جز لجستیک مطلوب نیست.

بنابراین به‌جای اینکه درصدد حذف لجستیک درونی از فرایند لجستیک باشیم (که البته تقریباً محال به‌نظر می‌رسد) باید به دنبال راهی برای بهینه‌سازی لجستیک درونی با هدف خلق ارزش بیشتر برای محصول باشیم. امروزه لجستیک حتی در مرحله طراحی محصول نیز مورد توجه قرار می‌گیرد و طراحی براساس لجستیک، رویکردی است که در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه طراحان محصول قرارگرفته و هدف آن، کاهش قیمت تمام‌ شده کالاست.