چگونه از اختلالات زنجیره تامین جلوگیری کنیم؟ راهنمای کامل

تصور کنید یک کشتی عظیم حامل کالاهای مختلف در اقیانوس طوفانی در حال حرکت است. هر موجی که به آن برخورد می‌کند، می‌تواند مسیر کشتی را تغییر داده و به آن آسیب برساند. این همان چیزی است که در دنیای امروز بر سر زنجیره‌های تامین می‌آید. با توجه به افزایش اختلالات زنجیره تامین ناشی از نوسانات اقتصادی، تورم، نوسانات نرخ ارز، بحران‌های سیاسی و پاندمی‌ها، بسیاری از کسب‌وکارها با چالش‌های جدی مواجه هستند. اما چگونه می‌توان این کشتی‌ها را در برابر این طوفان‌ها مقاوم‌تر کرد؟ در ادامه به بررسی راهکارهایی برای مدیران عامل جهت حفظ پایداری و انعطاف‌پذیری زنجیره تامین در شرایط ناپایداری اقتصادی می‌پردازیم.

انواع اختلالات زنجیره تامین در دوران ناپایداری اقتصادی

زنجیره‌های تامین در دنیای امروز به شدت پیچیده و به هم پیوسته شده‌اند. هرگونه اختلال در یک نقطه از این زنجیره می‌تواند به کل سیستم آسیب برساند. برخی از مهم‌ترین انواع اختلالات زنجیره تامین در دوران ناپایداری اقتصادی عبارتند از:

• اختلالات ناشی از بلایای طبیعی: زلزله، سیل، آتش‌سوزی و سایر بلایای طبیعی می‌توانند به زیرساخت‌ها، تاسیسات و انبارها آسیب رسانده و جریان کالا را مختل کنند.
• اختلالات ناشی از حوادث غیرمترقبه: حوادثی مانند تصادفات رانندگی، حملات سایبری، اعتصابات کارگری و جنگ‌ها نیز می‌توانند به طور ناگهانی زنجیره تامین را مختل کنند.
• اختلالات ناشی از تغییرات در تقاضا: نوسانات شدید در تقاضا، به ویژه در دوران رکود اقتصادی، می‌تواند باعث ایجاد مازاد یا کمبود کالا شده و به زنجیره تامین فشار وارد کند.
• اختلالات ناشی از تغییرات در قوانین و مقررات: تغییرات در قوانین و مقررات تجاری، گمرکی و بهداشتی می‌توانند بر جریان کالاها و خدمات تاثیر گذاشته و باعث ایجاد اختلال در زنجیره تامین شوند.
• اختلالات ناشی از نوسانات نرخ ارز: نوسانات شدید نرخ ارز می‌تواند هزینه‌های تولید و واردات را افزایش داده و بر رقابت‌پذیری شرکت‌ها تاثیر بگذارد.

چگونه اختلالات زنجیره تامین را پیش‌بینی و شناسایی کنیم؟ 
 

پیش‌بینی و شناسایی اختلالات زنجیره تامین یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که یک مدیر زنجیره تامین باید به آن مسلط باشد. چرا که این امر به سازمان کمک می‌کند تا در برابر بحران‌ها مقاوم‌تر بوده و از زیان‌های مالی و اعتباری جلوگیری کند.
فرض کنید یک شرکت تولیدکننده خودرو در ایران فعالیت می‌کند. این شرکت برای تولید خودرو به قطعاتی نیاز دارد که برخی از آن‌ها از کشورهای دیگر وارد می‌شوند. حال تصور کنید که در کشور مبدا یکی از این قطعات، اعتراضات گسترده‌ای رخ دهد و کارخانه تولید قطعه تعطیل شود. این رویداد می‌تواند به طور مستقیم بر تولید خودرو در ایران تاثیر گذاشته و به ایجاد اختلال در زنجیره تامین منجر شود.

ابزارها و روش‌های پیش‌بینی و شناسایی اختلالات

برای پیش‌بینی و شناسایی چنین اختلالاتی، می‌توان از روش‌ها و ابزارهای مختلفی استفاده کرد:

1. تحلیل ریسک: با شناسایی تمام عوامل داخلی و خارجی که می‌توانند بر زنجیره تامین تاثیر بگذارند، می‌توان ریسک وقوع هرگونه اختلال را ارزیابی کرد. برای مثال، در مورد شرکت خودروسازی، عوامل ریسکی مانند نوسانات نرخ ارز، تحریم‌ها، بلایای طبیعی و مشکلات لجستیکی باید مورد بررسی قرار گیرند.
2. شبیه‌سازی: با استفاده از نرم‌افزارهای شبیه‌سازی، می‌توان سناریوهای مختلفی را برای زنجیره تامین طراحی کرده و تاثیر هر یک از آن‌ها را بر عملکرد سازمان ارزیابی کرد. برای مثال، می‌توان سناریوی افزایش ناگهانی قیمت مواد اولیه یا اختلال در حمل و نقل را شبیه‌سازی کرده و واکنش زنجیره تامین را مشاهده کرد.
3. نظارت بر اخبار و رویدادهای جهانی: با دنبال کردن اخبار و رویدادهای جهانی مرتبط با صنعت و کشورهایی که با آن‌ها همکاری می‌کنیم، می‌توان از وقوع رویدادهای غیر منتظره آگاه شد. برای مثال، شرکت خودروسازی باید اخبار مربوط به صنعت خودرو، اقتصاد جهانی، سیاست و بلایای طبیعی را به طور مداوم دنبال کند.
4. جمع‌آوری اطلاعات از تامین‌کنندگان: با برقراری ارتباط مستمر با تامین‌کنندگان و جمع‌آوری اطلاعات در مورد وضعیت آن‌ها، می‌توان از مشکلات احتمالی آگاه شد. برای مثال، شرکت خودروسازی می‌تواند از تامین‌کنندگان قطعات در مورد وضعیت تولید، موجودی انبار و مشکلات احتمالی سوال کند.
5. سیستم هشدار زودهنگام: با استفاده از نرم‌افزارهای پیشرفته و هوش مصنوعی، می‌توان یک سیستم هشدار زودهنگام ایجاد کرد که به محض بروز هرگونه تغییر در شرایط بازار یا زنجیره تامین، به مدیران اطلاع دهد. برای مثال، این سیستم می‌تواند تغییرات ناگهانی در قیمت مواد اولیه، اختلال در حمل و نقل یا کاهش تولید را شناسایی کرده و به مدیران هشدار دهد.

نقش فناوری در افزایش تاب‌آوری زنجیره تامین

فناوری نقش بسیار مهمی در افزایش تاب‌آوری زنجیره تامین در برابر اختلالات ایفا می‌کند. برخی از مهم‌ترین فناوری‌هایی که در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:

• اینترنت اشیا (IoT): با استفاده از حسگرها و دستگاه‌های متصل به اینترنت، می‌توان اطلاعات دقیقی از وضعیت موجودی، کیفیت محصولات و موقعیت مکانی کالاها در طول زنجیره تامین به دست آورد.
• بلاکچین: این فناوری می‌تواند به ایجاد یک سیستم شفاف و غیرقابل دستکاری برای ردیابی کالاها و مبادلات مالی کمک کند.

• هوش مصنوعی: با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین، می‌توان پیش‌بینی‌های دقیق‌تری از تقاضا و عرضه انجام داده و تصمیمات بهتری اتخاذ کرد.

  
  ایجاد یک طرح واکنش به بحران برای مقابله با اختلالات زنجیره تامین

یک طرح واکنش به بحران باید شامل مراحل زیر باشد:

• شناسایی ریسک‌ها: در این مرحله، باید تمام ریسک‌های احتمالی که می‌توانند به زنجیره تامین آسیب برسانند، شناسایی و ارزیابی شوند.
• تعیین اقدامات اضطراری: برای هر یک از ریسک‌های شناسایی شده، باید اقدامات اضطراری مشخصی تعریف شود.
• تعیین مسئولیت‌ها: برای هر یک از اقدامات اضطراری، باید یک شخص یا تیم مسئول مشخص شود.
• ایجاد یک سیستم ارتباطی موثر: یک سیستم ارتباطی موثر باید برای اطلاع‌رسانی به تمامی افراد درگیر در زنجیره تامین در صورت وقوع بحران ایجاد شود.

• تمرین‌های منظم: باید به طور منظم تمرین‌های اضطراری برگزار شود تا اطمینان حاصل شود که همه افراد با طرح واکنش به بحران آشنا هستند و می‌توانند در صورت لزوم به سرعت عمل کنند.

  
  نتیجه‌گیری: آماده‌سازی برای طوفان

  
  همانطور که یک دریانورد ماهر برای مقابله با طوفان‌ها آماده می‌شود، مدیران نیز باید برای مقابله با اختلالات زنجیره تامین آماده باشند. با استفاده از راهکارهایی که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد، می‌توان پایداری و انعطاف‌پذیری زنجیره تامین را افزایش داده و در شرایط ناپایداری اقتصادی به موفقیت رسید.