همه چیز درباره بیجک؛ تفاوت بیجک گمرکی و باربری چیست؟

نخستین بار که این واژه را می‌شنوید، ممکن است چندان جدی به‌نظر نرسد! اما «بیجک» یکی از اسناد اصلی و مهم در صنعت حمل‌ونقل به‌شمار می‌آید. بیجک یک کلمه هندی با ریشه‌ای تاریخی است. این سند سابقه‌ای طولانی در صنعت حمل‌ونقل دارد و با وجود اینکه امروزه شکل جدیدی به خود گرفته، هنوز نقش مهمی در صنعت حمل‌ونقل ایفا می‌کند. در تعریف بیجک می‌توان گفت که در اصطلاح «رسید تحویل بار» است؛ در واقع یکی از اسناد اصلی حمل است که اطلاعات محموله از نوع و مقدار آن گرفته تا اطلاعات مربوط به فرستنده و گیرنده در آن ثبت می‌شود. همانطور که در تعریف پیداست، کاربرد بیجک بسیار شبیه بارنامه است.

انواع بیجک

در صنعت باربری دو نوع بیجک یا اصطلاحاً رسید تحویل وجود دارد:  بیجک باربری و  بیجک گمرکی که هر دو اسناد مهم در صادرات و واردات کالا هستند.

تفاوت بیجک گمرکی و بیجک باربری

بیجک گمرکی و بیجک باربری دو سند متفاوت با اهداف گوناگون هستند که در فرایند حمل‌ونقل بین‌المللی استفاده می‌شوند. برای تکمیل صحیح تمام مدارک مورد نیاز، درک هر یک از این اسناد و نقشی که ایفا می‌کند، مهم است.

• بیجک باربری (به انگلیسی: Bill of lading) (گاهی به‌اختصار B/L یا BOL) پس از تحویل کالا، به فرستنده تحویل داده می‌شود و پایان حمل‌ونقل را نشان می‌دهد. این فاکتور شامل خدمات حمل‌ونقل با شماره‌های نهایی ذکر شده است و هرگونه خدمات ویژه، هزینه‌های جانبی یا اقدامات مجدد را که در بیجک گمرکی ذکر نشده است در بر می‌گیرد.
• بیجک گمرکی (به انگلیسی: Customs clearance) در زمان تحویل،به شرکت حمل‌ونقل تحویل داده می‌شود و شروع قرارداد حمل‌ونقل را نشان می‌دهد. این فاکتور شامل تمام جزئیاتی است که یک شرکت حمل‌ونقل برای حمل‌ونقل مؤثر، کارآمد و ایمن محموله به آن نیاز دارد.

بیجک گمرکی چیست؟

ترخیص کالا از گمرک، فرایندی اجباری برای ورود یا خروج هرگونه کالا به/ از یک کشور است. این امر مستلزم تکمیل بیجک گمرکی است که اطلاعات ضروری در مورد کالاهای ورودی یا خروجی از کشور را دربر می‌گیرد. بیجک گمرکی تأیید می‌کند که کالاها مطابق با قانون تجارت بین‌الملل، قوانین گمرکی و مقررات کشوری که به آن وارد می‌شوید، ارسال یا وارد شده‌اند. این سند نشان‌دهنده رعایت مقررات تجاری است و به گمرک اجازه می‌دهد تا تمام هزینه‌ها را محاسبه کند؛ به‌طوری‌که بتوان مبلغ فروش نهایی برای محموله را استنباط کرد.

بیجک گمرکی چه اطلاعاتی را دربر می‌گیرد؟

بیجک گمرکی باید اطلاعات و جزئیات بیشتری در مورد کالا و محموله (نسبت به یک بیجک باربری استاندارد) داشته باشد. برخی از اطلاعاتی که باید در فاکتور گمرکی درج شود عبارت است از:

• شرح دقیق کالا
• تعداد و وزن کالا
• آدرس و نام فرستنده و گیرنده
• قیمت واحد
• قیمت کل
• عوارض و مالیات
• کشور مبدا
• شماره فاکتور
   

بیجک باربری چیست؟

بیجک باربری یا رسید تحویل، سندی است که به‌عنوان مدرک تحویل بین فروشنده و خریدار عمل می‌کند. در این فرم، جزئیات کالاها یا خدمات تحویل‌شده ثبت می‌شود؛ از جمله مقادیر، توضیحات و تاریخ تحویل. بیجک باربری معمولاً پس از دریافت محموله توسط گیرنده امضا می‌شود و تأیید می‌کند که اقلام ذکر شده، طبق توافق تحویل داده شده‌ است. برای تضمین تراکنش‌های روان و حفظ رضایت مشتری، این اسناد می‌بایست بسیار شفاف و دقیق باشد.

اجزای اصلی بیجک باربری

یک بیجک باربری با ساختار مناسب، شامل چندین عنصر ضروری برای اطمینان از وضوح و دقت است:

• اطلاعات فرستنده و گیرنده در بیجک باربری
• جزئیات فرستنده: نام، آدرس و اطلاعات تماس شرکت یا فرد ارسال‌کننده کالا
• جزئیات گیرنده: نام، آدرس و اطلاعات تماس مشتری یا کسب‌و‌کار دریافت‌کننده کالا
• جزئیات تحویل در رسید تحویل
• تاریخ تحویل: تاریخ دقیق تحویل کالا
• آدرس تحویل: مکانی که کالا تحویل داده شده که باید با آدرس گیرنده مطابقت داشته باشد.
• فهرست اقلام کالاهای موجود در بیجک باربری
• توضیحات: شرح مفصلی از هر کالای تحویل شده، از جمله شماره، مدل یا مشخصات در صورت لزوم
• مقدار: تعداد هر کالای تحویل شده و حصول اطمینان از اینکه هر دو طرف در مورد آنچه دریافت شده است توافق دارند.
• امضای گیرنده: گیرنده فرم را برای تایید دریافت کالا در شرایط مشخص شده امضا می‌کند.
• تاریخ امضا: تاریخی که گیرنده رسید تحویل را امضا کرده و «مهر زمانی» (شامل تاریخ و ساعت دقیق وقوع تراکنش، مبلغ و...) برای تراکنش ارائه می‌دهد.
• اطلاعات تکمیلی در مورد رسید بیجک باربری
• روش تحویل: جزئیات مربوط به نحوه تحویل کالا، مانند پیک، حضوری یا از طریق خدمات حمل‌ونقل
• نظرات یا یادداشت‌ها: هرگونه اظهار نظر اضافی در مورد تحویل، مانند خسارات، کمبودها یا دستورالعمل‌های ویژه

چرا بیجک باربری مهم است؟

بیجک باربری به دلایل مختلف نقشی حیاتی در فرایند تراکنش تجاری ایفا می‌کند. رسید تحویل به‌عنوان مدرک قانونی مبنی بر تحویل کالا به گیرنده صحیح، در تاریخ مشخص شده عمل می‌کند و می‌تواند در حل اختلافات یا ادعاهای مربوط به مشکلات تحویل بسیار ارزشمند باشد.

کسب‌وکارها از رسیدهای تحویل برای به‌روزرسانی دقیق سوابق موجودی خود استفاده می‌کنند. این امر تضمین می‌کند که سطح موجودی به‌درستی حفظ شده است و در ردیابی سفارش‌ها، فروش و تحویل‌ها موثر است.
ارائه یک بیجک باربری واضح و دقیق، شفافیت را افزایش می‌دهد و اعتماد مشتریان را جلب می‌کند. این فرم به آنها اطمینان می‌بخشد که دقیقاً همان چیزی را که سفارش داده‌اند دریافت کرده‌اند و  منجربه تقویت روابط تجاری می‌شود.
برای اهداف حسابداری، بیجک باربری به تطبیق سوابق سفارش فروش با تحویل‌های واقعی کمک می‌کند. این امر تضمین می‌کند که فاکتورها دقیق هستند و پرداخت‌ها برای کالاهایی که دریافت شده‌اند، انجام می‌شود.
ساده‌سازی فرایند تحویل با فرم‌های استاندارد مانند رسیدهای تحویل می‌تواند کارایی کلی عملیاتی را بهبود بخشد و به کاهش خطاها، صرفه‌جویی در زمان و تضمین ثبات در تمام تحویل‌ها منجر شود.

تفاوت‌های بیجک با قبض انبار گمرکی و بارنامه 

قبض انبار گمرکی 

قبض انبار گمرکی سندی است که کمیت و کیفیت موجودی یک کالای معین را در یک مرکز تأیید شده، تضمین می‌کند. این رسید به‌عنوان مدرکی دال بر وجود کالا در انبار و دریافت مدارک لازم عمل می‌کند. در شرایطی که فروشنده با تولیدکننده قراردادی برای خرید کالاهای خاصی که در انبار موجود نیست، منعقد می‌کند، کالاها را از قبل خریداری کرده و قبض انبار دریافت می‌کند که پس از موجود شدن محصول در انبار، از آن برای مطالبه در انبار استفاده می‌کند؛ بنابراین، قبض انبار تضمین می‌کند که محصول برای خریدار در انبار رزرو خواهد شد. تفاوت اصلی در این است که قبض انبار صرفاً تاییدیه نگهداری کالاست، در حالی که بیجک سند نهایی برای خروج و تحویل بار محسوب می‌شود.

• شباهت: بیجک گمرکی و قبض انبار از لحاظ درج اطلاعات گمرکی کالا یکی هستند. 
• تفاوت: زمانی که صاحب کالا یا نماینده قانونی وی برای مراحل گمرکی کالا اقدام می‌کند و می‌خواهد کالا را از انبار تحویل بگیرد باید قبض انبار را بررسی کند و براساس همان قبض انبار، کالا را تحویل بگیرد، این نکته حائز اهمیت است که در زمان تحویل کالا به انبار، اگر مغایرتی بین کالای تحویلی و قبض انبار وجود داشته باشد انبار می‌تواند از تحویل گرفتن کالا خودداری کرده و موضوع را به شرکت مادر اطلاع دهد. این درحالیست که صاحب کالا یا نماینده قانونی وی برای دریافت بیجک گمرکی، باید به اداره گمرک مراجعه کنند.

بارنامه

بارنامه، علاوه‌بر رسید کالا، سندی قانونی است که به‌عنوان قرارداد حمل‌ونقل و سند مالکیت عمل می‌کند. بارنامه نقش محوری در حل اختلافات، تضمین رعایت مقررات و تسهیل ردیابی کالا دارد. بدون آن، شرکت حمل‌ونقل هیچ سابقه رسمی از دریافت محموله ندارد و گیرنده نمی‌تواند مالکیت خود را اثبات کند یا درخواست تحویل کالا را بدهد. برای شرکت‌های حمل‌ونقل، فرستندگان کالا و گیرندگان کالا، بارنامه یک سند ضروری با هدف ایجاد اعتماد و شفافیت در لجستیک حمل‌ونقل است.

• شباهت: اطلاعاتی چون نام گیرنده، فرستنده، اطلاعات راننده و مشخصات بار هم در بارنامه و هم در بیجک باربری ثبت می‌شود.
• تفاوت: درحالی‌که این اسناد ممکن است در نگاه اول مشابه به نظر برسند؛ ولی هر یک هدف متمایزی را در چرخه حمل‌ونقل دنبال می‌کنند و تکمیل‌کننده این چرخه محسوب می‌شوند.
  در مورد بیجک باربری، ضروری است تا بازرگانان و تجار از طریق تطبیق کالا با بیجک باربری، از دریافت کامل محموله مطمئن شوند. 
  مهم‌ترین تفاوت بیجک باربری با بارنامه این است که بیجک یک سند بی‌قید و شرط و قابل‌معامله برای محموله نیست. 

دیماند در گمرک به چه معناست؟

در ازای ارائه کلیه خدمات در ساعاتی غیر از ساعات اداری و در مکانی غیر از اماکن گمرکی، گمرک هزینه معینی را دریافت می‌کند که در اصطلاح گمرکی، به آن دیماند گفته ‌می‌شود؛ به‌عبارت دیگر، دیماند هزینه‌های مربوط به امور گمرکی و خدمات بندری در خارج از اماکن گمرکی یا خارج از ساعات اداری است. معمولاً هزینه‌های دیماند باید قبل از صدور نهایی بیجک و خروج کالا از گمرک تسویه شوند.

وظایف کارشناس یا مدیر لجستیک در مورد بیجک باربری

حال براساس آنچه در مورد بیجک باربری گفته‌ایم از یک کارشناس یا مدیر لجستیک انتظار می‌رود موارد زیر را انجام دهد:

• برنامه‌ریزی و پیگیری حمل‌ونقل: هماهنگی با شرکت‌های حمل‌ونقل، برنامه‌ریزی مسیرها و زمان‌بندی ارسال و دریافت کالاها
• کنترل موجودی و انبار: نظارت بر ورود و خروج کالاها، اطمینان از ثبت دقیق اطلاعات در سیستم و بررسی مغایرت‌های موجودی
• ثبت و پردازش اسناد لجستیکی:  تهیه، بایگانی و پیگیری اسناد مرتبط با بارنامه، صدور بیجک، فاکتورها، مجوزها و سایر مدارک حمل و توزیع
• تعامل با تأمین‌کنندگان و مشتریان: پیگیری سفارش‌ها، پاسخ‌گویی به مشکلات مربوط به تحویل و ایجاد هماهنگی میان واحدهای داخلی و خارجی سازمان

بیجک باربری یا بیجک گمرکی چگونه صادر می‌شود؟

در ابتدا به فردی که می‌خواهد کالا را ترخیص کند قبض انبار تحویل داده می‌شود که در آن مشخصات کالا مانند نوع کالا، وزن و... ذکر شده است. پس از آنکه فرد، کارهای مربوط به ترخیص کالا را انجام داد می‌تواند با مراجعه به اداره گمرک، بیجک گمرکی خود را دریافت نماید. باتوجه‌به این سند شخص می‌تواند ثابت نماید که بار متعلق به اوست و اقدامات مربوط به بارگیری و ترخیص کالا را انجام دهد.

نکات پایانی

بیجک باربری یا رسید تحویل، ابزاری ضروری در فرایند لجستیک و فروش است که مستندات روشنی از کالاهای تحویل داده شده ارائه می‌دهد و اطمینان حاصل می‌کند که هر دو طرف در یک مسیر هستند.
با ثبت دقیق جزئیات تحویل و ثبت امضاها، کسب‌وکارها می‌توانند کارایی عملیاتی خود و روابط بین‌المللی‌شان را افزایش دهند، سوابق را به دقت بایگانی کنند، رابطه قوی‌تری با مشتریان خود بسازند و نیز از قاچاق کالا به‌صورت غیرقانونی جلوگیری کنند.
چه صاحب یک کسب‌وکار کوچک باشید و چه یک عملیات تحویل در مقیاس بزرگ را مدیریت کنید، پیاده‌سازی یک سیستم رسید تحویل قوی، می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی به موفقیت کلی شما کمک کند.

جمع‌بندی نهایی

کلمه بیجک برخلاف ظاهرش، به‌هیچ‌وجه شوخی یا ساده نیست. بیجک از جمله اسناد اصلی و مهم صنعت حمل‌ونقل است و نقشی اساسی در این فرایند ایفا می‌کند. با وجود شباهت با بارنامه، این سند تفاوت‌های اساسی با بارنامه دارد. درک همین تفاوت‌ها، آگاهی از اهمیت بیجک و جزئیات ضروری قابل درج در آن و درنهایت، آموزش نحوه تنظیم بیجک، می‌تواند از بروز هرگونه مشکل احتمالی در فرایند حمل کالا و تحویل بی‌دردسر، موثر باشد.